«زهد بین دو کلمه از قرآن است، که خدای سبحان فرمود: ”بر آنچه از
دست شما رفته حسرت نخورید، و به آنچه به شما رسیده شادمان مباشید [حدید: 23].“ کسی که بر گذشته افسوس نخورد و به آینده شادمان
نباشد همه جوانب زهد را رعایت کرده است.» (نهج‌البلاغه: حکمت 439)
«برترین زهد پنهان داشتن زهد است.» (همان: حکمت 28)
یادداشت‌ها:
ـ نهج‌البلاغه. ترجمه محمد دشتی (1386). تهران: قدر ولایت.
شهید مطهری می‌نویسد:
«جمله‌ای دارد مولای متقیان علی (ع) در نهج‌البلاغه در تعریف زهد که دیگر بهتر از این نمی‌شود گفت. تعریف زهد را از علی باید یاد گرفت. می‌فرماید: ”الزُّهْدُ کُلُّهُ بَیْنَ کَلِمَتَیْنِ مِنَ الْقُرْآنِ“ ]نهج‌البلاغه: حکمت 439[. زهد در دو جمله قرآن بیان شده ]است[(یعنی زهد این خشکه‌مقدس‌بازی‌ها نیست؛ زهد به روح انسان مربوط است) آنجا که می‌فرماید: ”لِکَیلَا تَأْسَوْا عَلَى مَا فَاتَکُمْ وَ لَا تَفْرَحُوا بِمَا آتَاکُمْ ]حدید: 23[.“ اینکه برسید به این مرحله که اگر دنیایی که دارید از شما گرفته شد، غم‌زده نشوید، غم دنیا شما را نگیرد؛ و اگر چیزی ندارید، دنیا یک‌مرتبه به شما رو بیاورد، شادی‌زده نشوید؛ و به عبارت دیگر، اگر تمام دنیا در دست شماست، چنانچه آن را از شما بگیرند تو همان آدم باشی که هیچ چیزی نداشته باشی، و ]اگر[ همه دنیا را هم به تو بدهند، تو همان آدم باشی.» (مطهری، 1383: 71)
یادداشت‌ها:
ـ مطهری، مرتضی (1383). سیری در سیره نبوی. چاپ بیست‌وهفتم. تهران: انتشارات صدرا.
امیرالمؤمنین (ع):
«و اگر خواهی از عیسی بن مریم (ع) بگویم، که سنگ را بالش خود قرار
می‌داد، لباس پشمی خشن به تن می‌کرد و نان خشک می‌خورد، نان خورشت او گرسنگی و
چراغش در شب ماه و پناهگاه زمستان او شرق و غرب زمین بود. میوه و گُلِ او سبزیجاتی
بود که زمین برای چهارپایان می‌رویاند. زنی نداشت که او را فریفتهٔ خود سازد،
فرزندی نداشت تا او را غمگین سازد، مالی نداشت تا او را سرگرم کند، و آز و طمعی
نداشت تا او را خوار و ذلیل نماید، مرکب سواری او دو پایش و خدمت‌گزار وی دست‌هایش
بود.» (نهج‌البلاغه: بخشی از خطبه 160)
یادداشت‌ها:
ـ نهج‌البلاغه. ترجمه محمد دشتی (1386). تهران: قدر ولایت.
امیرالمؤمنین (ع):
«حکمت گمشده مؤمن است؛ حکمت را فراگیر، هرچند از منافقان باشد.»
(نهج‌البلاغه: حکمت 80)
«حکمت را هرکجا که باشد فراگیر؛ گاهی حکمت در سینهٔ منافق است و بی‌تابی کند تا
بیرون آمده و با همدمانش در سینهٔ مؤمن آرام گیرد.» (همان: حکمت 79)
یادداشت‌ها:
ـ نهج‌البلاغه. ترجمه محمد دشتی (1386). تهران: قدر ولایت.
امیرالمؤمنین (ع):
(در جنگ صفین شنید که یاران او شامیان را دشنام می‌دهند. حضرت فرمود:)
«من خوش ندارم که شما دشنام‌دهنده باشید، اما اگر کردارشان را توصیف و حالات آنان را بازگو می‌کردید، به سخن راست نزدیک‌تر و عذرپذیرتر بود.
خوب بود به جای
دشنام آنان می‌گفتید: خدایا! خون ما و خون آنها را حفظ کن و بین ما و آنان اصلاح
فرما و آنان را از گمراهی به راه راست هدایت کن، تا آنان که جاهل‌اند حق را
بشناسند و آنان که با حق می‌ستیزند پشیمان شده به حق بازگردند.» (نهج‌البلاغه: خطبه
206)
یادداشت‌ها:
ـ نهج‌البلاغه. ترجمه محمد دشتی (1386). تهران: قدر ولایت.
ـ یادداشت‌های مرتبط:
پرهیز از ناسزاگویی به مقدسات دیگران!
امیرالمؤمنین (ع) هنگام غسل دادنِ پیامبر (ص) فرمود:
یادداشت‌ها:
ـ نهج‌البلاغه. ترجمه محمد دشتی (1386). تهران: قدر ولایت.
«هرچه شنیدی را
بازگو مکن، که نشانه دروغ‌گویی است و هر خبری را دروغ مپندار، که نشانه نادانی است.»
(نهج‌البلاغه: بخشی از نامه 69، خطاب به حارث همدانی)
یادداشت‌ها:
ـ نهج‌البلاغه. ترجمه محمد دشتی (1386). تهران: قدر ولایت.
«نفس خود را در واداشتن به عبادت فریب ده و با آن مدارا کن و به زور و اکراه بر چیزی مجبورش نساز و در وقت فراغت و نشاط به کارش گیر، جز در آنچه بر تو واجب است و باید آن را در وقت خاص خودش به جا آوری.» (نهج‌البلاغه: بخشی از نامه 69، خطاب به حارث همدانی)
«برای دل‌ها روی‌آوردن
و نشاط، و پُشت‌کردن و فراری است؛ پس آنگاه که نشاط دارند، آن را بر انجام مستحبات
وادارید، و آنگاه که پُشت کرده و بی‌نشاط است، به انجام واجبات قناعت کنید.» (همان:
حکمت 312)
«دل‌ها را روی‌آوردن و پُشت‌کردنی است؛ پس دل‌ها را آنگاه به کار وادارید که خواهشی دارند و روی‌آوردنی، زیرا اگر دل را به اجبار به کاری واداری، کور می‌گردد.» (همان: حکمت 193)
یادداشت‌ها:
ـ نهج‌البلاغه. ترجمه محمد دشتی (1386). تهران: قدر ولایت.
امیرالمؤمنین (ع):
«ای مردم! آن کس که از برادرش اطمینان و استقامت در دین و درستی راه و رسم را سراغ دارد باید به گفته مردم درباره او گوش ندهد. آگاه باشید! گاهی تیرانداز تیر افکَنَد و تیرها به خطا می‌رود؛ سخن نیز چنین است. درباره کسی چیزی می‌گویند که واقعیت ندارد و گفتار باطل تباه‌شدنی است و خدا شنوا و گواه است. بدانید که میان حق و باطل جز چهار انگشت فاصله نیست.
(پرسیدند معنای آن چیست؟ امام (ع) انگشتان خود را میان چشم و گوش گذاشت و فرمود)
باطل آن است که بگویی ”شنیدم“ و حق آن است که
بگویی ”دیدم“.» (نهج‌البلاغه: خطبه 141)
یادداشت‌ها:
ـ نهج‌البلاغه. ترجمه محمد دشتی (1386). تهران: قدر ولایت.
«گروهی خدا را به امید بخشش پرستش کردند، که این پرستش بازرگانان است؛ و گروهی او را از روی ترس عبادت کردند، که این عبادت بردگان است؛ و گروهی خدا را از روی سپاس‌گزاری پرستیدند و این پرستش آزادگان است.» (نهج‌البلاغه: حکمت 237)
یادداشت‌ها:
ـ نهج‌البلاغه. ترجمه محمد دشتی (1386). تهران: قدر ولایت.
