دیدگاه آیت‌الله موسوی بجنوردی درباره بانکداری
خسارت تأخیر تأدیه اشکالی ندارد چراکه براساس علم اقتصاد به اندازه نرخ تورم قدرت خرید پول ملی نیز کاهش می‌یابد.
ـ علت چه می‌تواند باشد؟
چون پول ما مالکیت ذاتی ندارد یعنی طلا و نقره نیست و اسکناس است و بنابراین خود اسکناس نشان‌دهنده قدرت خرید پول ملی است. به عنوان مثال، دارنده یک اسکناس هزار تومانی یک مقدار قدرت خرید دارد که می‌تواند مایحتاج خود را تأمین کند. از سوی دیگر، تورم قدرت خرید پول ملی را به همان مقدار پایین می‌آورد. مثلاً، اگر پارسال یک میلیون به کسی قرض دادید و امسال نرخ تورم به 25 درصد رسیده باشد، ایشان باید یک میلیون و 250 هزار تومان به شما پول بدهد.
ـ و آیا این ربا نیست؟
ربا نیست. پول خودتان است. نشانه پول هم قدرت خرید است. به عبارت دیگر، بنده قدرت خرید امروز را به شما قرض داده‌ام و شما برای سال بعد باید همان قدرت خرید پارسال را که قرض گرفته بودید پس بدهید.
ـ چرا باید چنین اتفاقی بیفتد؟
انسان وقتی تملیک می‌کند در سررسید ”عوض واقعه“ را می‌خواهد. به عنوان مثال، اگر من امروز یک میلیون تومان به شما قرض دادم در سال بعد عوض واقعه را می‌خواهم. یعنی قدرت خرید آن روز را می‌خواهم. وقتی نرخ تورم 25 درصد باشد، قدرت خرید در یک میلیون و 250 هزار تومان تجلی می‌کند. بنابراین این دیگر ربا نیست، چون در ربای قرضی وقتی قرض‌دهنده به قرض‌گیرنده قرض می‌دهد، شرط می‌کند در سررسید 10 تا 20 درصد سود دهید. این سود نیست بلکه مابه‌التفاوت نرخ تورم است. بنابراین آن چیزی که بانک به عنوان خسارت تأخیر تأدیه می‌گیرد، اگر به مقدار نرخ تورم باشد، ربا نیست.
ـ اما اگر مازاد برنرخ تورم باشد، رب است؟
رب است و اشکال پیدا می‌کند. اما خسارت تأخیر تأدیه نوعاً یا زیر نرخ تورم است یا مساوی با نرخ تورم است. مثال دیگری می‌زنم؛ شما امروز از بانک وام می‌گیرید و باید در سررسید 10 میلیون تومان پس دهید. اما اگر نرخ تورم برفرض 30 درصد افزایش یافته باشد، به جای 10 میلیون باید 13 میلیون تومان پس دهید. اما در این میان بانک سودی نکرده است، بلکه پول خودش را گرفته است.
ـ حالا اگر همین کار توسط صندوق‌های قرض‌الحسنه یا شخصیت‌های حقوقی انجام شود، همین حکم را دارد؟
دقیقاً همین حکم را دارد و ربا نیست.
ـ اما خیلی از کارشناسان و مراجع عنوان می‌کنند که این حکم ربا را دارد.
آنهایی که می‌گویند رب است بدانند که در ربا قرض‌دهنده باید از گیرنده قرض در سررسید سود کند. اما اگر همان مقدار نرخ تورم را گرفت، سود نکرده است، بلکه پول خود را گرفته است.
ـ در نرخ سود بانکی چطور؟ خیلی از بانک‌ها، بالاتر از نرخ تورم سود دریافت می‌کنند.
در این باره هم همین است. اگر بیش از نرخ تورم سود گرفته شود، رب است. از سوی دیگر، معمولاً نرخ تورم نقطه‌به‌نقطه اعلام می‌شود درحالی که نرخ تورم سالانه باید ملاک قرار گیرد.
یادداشت‌ها:
ـ تجارت فردا و خبرگزاری جماران (دسترسی در 1393/3/4)
