«ای برادر تو همه اندیشه‌ای / مابقی خود استخوان و ریشه‌ای» (مولوی)

۴۷ مطلب با کلمه‌ی کلیدی «اخلاق» ثبت شده است

راست‌گویی و راستی‌آموزی!

 

 

سید حسن اسلامی اردکانی درباره «راست‌گویی و راستی‌آموزی» می‌نویسد:

«پیش از آنکه به فرزندان‌مان نماز خواندن یا دیگر واجبات را بیاموزیم، باید به آنان صداقت و راستی را آموزش دهیم. باید قبل از آنکه پرهیز از نجاسات معروف را ــ که تن را می‌آلایند ــ بیاموزیم، دوری از دروغ را ــ که روح را می‌آلاید ــ آموزش دهیم. و همان‌گونه که بهداشت جسمی را به آنان می‌آموزیم، بهداشت روحی را به ایشان آموزش دهیم. به یاد داشته باشیم که پلیدی تن با چند دقیقه شست‌وشو از میان می‌رود، اما اگر روح کودک بر اثر دروغ‌گویی و دروغ‌شنوی آلوده شد، به سادگی نمی‌توان آن را زدود.» (اسلامی اردکانی، 1382: 433)
 

یادداشت‌ها:

ـ اسلامی اردکانی، سید حسن. (1382). دروغ مصلحت‌آمیز: بحثی در مفهوم و گستره آن. قم: بوستان کتاب.

۰ نظر موافقین ۰ مخالفین ۰
انسان اندیشه‌ورز

ابروگشاده باش!

ابروگشاده باش!

 چون وا نمی‌کنی گرهی، خود گره مشو

ابروگشاده باش چو دستت گشاده نیست

(صائب تبریزی، دیوان اشعار، غزلیات، غزل 2068)


یادداشت‌ها:

ـ گنجور (دسترسی در 1396/1/19)

۰ نظر موافقین ۰ مخالفین ۰
انسان اندیشه‌ورز

هر چه کنی به خود کنی!

قرآن

اسرا 7

«اگر نیکی کنید، در حق خویش نیکی کرده‌اید و اگر بدی کنید، به زیان خویش کرده‌اید» (سوره إسرا: ۷)

 

جاثیه 15

«هر کس کار شایسته‌ای پیشه کند به سود خود اوست؛ و هر کس کار بد در پیش گیرد به زیان خود اوست.» (سوره جاثیه: ۱۵)

 

زلزله 7 و 8

«پس هر کس همسنگ ذره‌ای عمل خیر انجام داده باشد [پاداش]  آن را می‌بیند و هر کس همسنگ ذره‌ای عمل ناشایست انجام داده باشد [کیفر] آن را می‌بیند.» (سوره زلزله: ۷ ــ ۸)

 

نجم 39

«برای انسان هیچ چیز نیست مگر آنچه کوشیده است.» (سوره نجم: ۳۹)

 

یادداشت‌ها:

ـ قرآن. ترجمه بهاء‌الدین خرمشاهی (۱۳۸۶). تهران: انتشارات دوستان.

۰ نظر موافقین ۰ مخالفین ۰
انسان اندیشه‌ورز

نظام اخلاقی عالَم هستی

ابوالقاسم فنایی

ابوالقاسم فنایی در مورد «نظام اخلاقی عالَم هستی» می‌نویسد:
«نظام اخلاقی عالَم یکی از آموزه‌های کلیدی دین است، که نقش به‌سزایی در اخلاقی شدن و اخلاقی ماندن مؤمنان بازی می‌کند. این آموزه می‌گوید: جهان هستی، علاوه‌بر نظم طبیعی / علمی، دارای نظمی اخلاقی هم هست و در برابر کارهای نیک و بد آدمی حساسیت می‌ورزد و نسبت به اعمال و رفتار او واکنش مناسب نشان می‌دهد. تبیین اخلاقی حوادث و پدیده‌های مادی و طبیعی یکی از تم‌های برجسته و غالب در متون دینی را تشکیل می‌دهد و این آموزه مهمِ دینی جواب سرراست و روشنی به سؤال ”چرا باید اخلاقی بود؟“ در اختیار مؤمنان قرار می‌دهد. دنیا را آدمیان متوسط پُر کرده‌اند و اخلاق متوسطان مبتنی بر خودگروی است. غالب انسان‌ها رفتارهای خود را براساس عقلِ خودمحور و خودگرا و عقلانیت اقتصادی تنظیم می‌کنند و پای‌بندی آنان به اخلاق و ارزش‌های اخلاقی تا وقتی است که این کار سودی به حالِ خود آنان داشته باشد.

در این اوضاع و احوال، اگر کسی معتقد باشد که جهان هستی که در آن زندگی می‌کند اخلاقاً کور و کر و بی‌تفاوت و بی‌طرف است و صرفاً بر اساس قوانین طبیعی / علمی اداره می‌شود و ملاحظات اخلاقی در روند حوادث و پدیده‌های این عالم هیچ نقشی ندارد، طبیعتاً انگیزه ضعیف‌تری برای پای‌بندی به اخلاق خواهد داشت تا کسی که به نظم اخلاقی عالَم ایمان دارد. بلی اگر حس وظیفه‌شناسی و دیگرخواهی یا عقل و وجدان اخلاقی شخص به مقدار کافی قوی نباشد، اعتقاد و عدم اعتقاد به نظام اخلاقی عالَم تأثیری در رفتار او و در پای‌بندی او به ارزش‌های اخلاقی نخواهد داشت.» (فنایی، 1384: 173 ــ 174)

«این نکته مسلم است که ”عقلِ اخلاقی“ در اکثریت انسان‌ها آن قدر قوی نیست که در پناه آن انسان بتواند در برابر الزمات ”عقلِ خودگرا“ یا خواهش‌ها و تمایلات خودخواهانه و نفسانی مقاومت کند و صرفِ شناخت ارزش و الزام اخلاقی و اعتقاد بدان برای تحریک آنان به سوی عمل کافی نیست.» (همان: 183)

یادداشت‌ها:

ـ فنایی، ابوالقاسم (1384). دین در ترازوی اخلاق. تهران: مؤسسه فرهنگی صراط.
۰ نظر موافقین ۰ مخالفین ۰
انسان اندیشه‌ورز

حق خداوند و حقوق بشر!

ابوالقاسم فنایی

« ... حق خداوند و حقوق بشر هر دو از حقوق طبیعی (=اخلاقی)اند و حقوق طبیعی از اراده تشریعی خداوند سرچشمه نمی‌گیرند و تابع آن نیستند، بلکه اراده خداوند تابع آنهاست؛ و لذا مشروعیت و اعتبار این حقوق متوقف بر امضای آنها از سوی خدای شارع نیست. بنابراین، با حکم شرعی نمی‌توان حقوق بشر را تخصیص زد. خدا می‌تواند انسان را نیافریند، اما نمی‌تواند او را بیافریند و سپس حقوق او را نقض کند یا حق نقض این حقوق را به بنده‌ای از بندگان خود واگذارد. این حقوق پیش از جعل و صدور احکام شرعی وجود دارند و وجودشان به اراده تشریعی خدای فقه وابسته نیست. علاوه‌بر این، به استناد یک حق طبیعی، یعنی حق خدا، نمی‌توان حق طبیعی دیگری، یعنی حقوق بشر، را نقض کرد.» (فنایی، 1394: صفحه 7 پیش‌گفتار)

 

یادداشت‌ها:

ـ فنایی، ابوالقاسم (1394). اخلاق دین‌شناسی: پژوهشی در باب مبانی اخلاقی و معرفت‌شناسانه فقه. ویرایش جدید. تهران: نگاه معاصر.

۰ نظر موافقین ۰ مخالفین ۰
انسان اندیشه‌ورز

توبه و گناه!

«ترک گناه آسان‌تر از درخواست توبه است.» (نهج‌البلاغه، حکمت 170)

ترک گناه


یادداشت‌ها:

ـ نهج‌البلاغه. ترجمه محمد دشتی (1386). تهران: قدر ولایت.

۰ نظر موافقین ۰ مخالفین ۰
انسان اندیشه‌ورز

نجات به صداقت است ...

ابوالقاسم فنایی می‌نویسد:

«نجات به صداقت است، نه صدقِ منطقی و نفس‌الامری باور؛ یعنی آنچه مهم است تلاش صادقانه و مُجدّانه در تقرب به حقیقت است، نه مطابقت مضمون باور و عقیده با واقع. البته، تلاش صادقانه و مُجدّانه در تقرب به حقیقت متضمن تلاش صادقانه و مُجدّانه برای احراز صدق (= مطابقت مضمون باور و عقیده با واقع) نیز هست، اما مطابقت و عدم مطابقتِ واقعی و نفس‌الامری تحت کنترل و اختیار شخص نیست و شخص حتی اگر به مطابقت مضمون باورهای خود با واقع یقین هم داشته باشد، باز هم ممکن است باورهای او ”واقعاً“ مطابق با واقع نباشند؛ یعنی یقین به مطابقت یک باور با واقع مطابقت ”واقعی“ آن باور با واقع را تضمین نمی‌کند » (فنایی، 1394: 213)

 

یادداشت‌ها:

ـ فنایی، ابوالقاسم (1394). اخلاق دین‌شناسی: پژوهشی در باب مبانی اخلاقی و معرفت‌شناسانه فقه. ویرایش جدید. تهران: نگاه معاصر.

۰ نظر موافقین ۰ مخالفین ۰
انسان اندیشه‌ورز