”من مخالف طب اسلامی هستم!“

سید کاظم طباطبایی می‌گوید:

«من با عنوان طب اسلامی مخالف هستم. یعنی بنده نمی‌پذیرم که هدف دین و شریعت در درانداختن نظامی به عنوان نظام پزشکی باشد. نظام سلامت و پزشکی هدف شریعت اسلام نبوده است؛ اگر هدف دین این باشد که نظام سلامت و پزشکی هم طراحی کند، پس باید در مورد تشخیص بیماری‌ها، علل امراض و … دستورالعمل کامل داشته باشد که بیماری را چگونه می‌توان شناخت و درمان کرد (و حال اینکه در مرویات ما چنین چیزی نیست). اما مرحوم علامه طباطبایی عقیده دارند که وظیفه دین هدایت است. پس مبنای ما این است که دین متکفل هدایت است و لا غیر.

بین سنت و حدیث، تفاوت وجود دارد؛ سنت یعنی ”ما صدر عن المعصوم علیه‌السلام» و حدیث یعنی ”گزارش سنت. “ تفاوت حجیت در سنت و حدیث این است که سنت چون واسطه نقل ندارد و در مقام مُشافهه ]= شفاهی[ است، حجت است اما حدیث چون واسطه در نقل دارد، حجت بودنش به وثوق مخبرین است.

در مجموع در شیعه حدود ۴۰۰ کتاب حدیث داریم که از اعتبار یکسان برخوردار نیستند. ]هرکس[ بخواهد وارد حوزه منابع حدیثی شیعه شود، باید واقعاً منابع و مصادر حدیثی شیعه را بشناسد. بنابراین اگر کسی بگوید من علاقه به طب اسلامی دارم و مثلاً کتاب ”طب‌الائمه“ ابنا بسطام را دیدم و از آنجا حدیث نقل کنم یا مثلاً در کتاب ”کافی“ فلان روایت طبی هست و از آنجا روایت نقل کنم، این دو کتاب خیلی با هم تفاوت دارند و اصلاً نمی‌شود با همه منابع حدیثی با یک حد اعتبار نگاه کرد.

عده‌ای آمدند نزد امام علی (ع) و گفتند که چرا شما محاسن‌تان را خضاب نمی‌کنید، در حالی که پیامبر (ص) فرمودند: ”همه محاسن خود را خضاب کنند.“ امام علی (ع) فرمودند: پیامبر (ص) در دو جا فرمودند محاسن را خضاب کنید؛ یکی در زمانی بود که آمدند مدینه و چون محاسن بلند و سفید نماد یهودی‌ها بود فرمودند همه محاسن را خضاب کنند تا شباهت به یهودی‌ها نداشته باشید. مرتبه دوم در جنگ بدر بود که حضرت فرمود برای رعب دشمن که سپاه اسلام سپاه جوان به نظر بیاید همه محاسن را رنگ کنند. در واقع امام علی (ع) با این حدیث می‌فرمایند که این روایت قضایای خارجیه و شخصیه است، نه حقیقیه. یعنی مختص آن دو مورد بوده است و استحباب عمومی ندارد.

ما در موسسه دارالحدیث یک مجموعه‌ای گردآوری کردیم که روایات صحیح و غیرصحیح را جمع‌آوری کردیم. حدوداً ۶ هزار روایت غیرتکراری در حوزه طب داریم، البته فارغ از مستند بودن و یا نبودن و یا درست و غلط بودن این روایات. یعنی ۶ هزار روایت طبی به صورت کلی در حوزه طب موجود است. از این ۶ هزار روایت طبی حدود ۱۵ درصدش سند دارد. یعنی کمتر از هزار روایت است که سند دارد باز هم فارغ از سند معتبر و غیرمعتبر. بلکه به صورت عمومی کمتر از هزار روایت طبیِ سنددار داریم. پس نزدیک به ۸۵ درصد روایات باب طب اساساً سند ندارد. خب از این تعداد کمتر از هزار روایت حدود ۵ درصد سندِ صحیح دارند. یعنی از کل روایات پزشکی کمتر از ۵ درصد آن سند معتبر دارد و معمولاً این احادیث هم در کتاب کافی است. این ۵ درصد هم عموماً در مورد خواص خوراکی‌ها هستند؛ یعنی نه در تشخیص بیماری فایده‌ای دارد و نه در درمان فایده‌ای دارد.

اگر بخواهیم سندمحور بحث کنیم، به این تعداد روایت بیشتر نمی‌رسد. البته ما راه‌هایی غیر از سند هم برای اعتبارسنجی روایات طبی داریم. در مورد گستره روایات پزشکی، ما روایاتِ متنوع در مورد درمان امراض بسیار کم داریم و اتفاقاً در مجموع روایات، اندک‌ترین روایات در مورد درمان است و بیشتر روایات در باب خواص خوراکی‌ها و یا دستورات عمومی سلامتی و پیش‌گیری از درمان است.

یعنی در روایات ما از ۶ هزار روایتی که موجود است، اگر بخواهیم روایات معتبری که مربوط به بحث درمان امراض است را جدا کنیم، کمتر از یک درصد است، یعنی کمتر از ۶۰ روایت در حوزه درمان داریم. حالا مشاهده می‌کنید که چرا بنده می‌گویم ما طب اسلامی نداریم! چون وظیفه دین این نیست که بیاید درمان جسم مردم را به عهده بگیرد.» (صدای پزشکان، دسترسی در  1397/11/3)

 

یادداشت‌ها:

ـ صدای پزشکان (انتشار در 1396/6/2)

ـ یادداشت‌های مرتبط:

پدیده طب اسلامی!

دین متکفل سلامت جسمی نیست!

پدیده طب اسلامی!

سید حسن اسلامی اردکانی می‌نویسد:

«در سفری به تبریز، درست در مرکز شهر بنری چندمتری به چشمم خورد که بر آن تصویری بود و زیر آن تیتری به این مضمون داشت ”پدر طب اسلامی ایران“. از چشم‌بندی خدا حیرت کردم که چگونه در روز روشن کسانی در این بازار مکاره هر کالای بنجلی را عرضه می‌کنند و تازه به نام دین می‌نویسند.

ستیز با طب مدرن و تلاش برای بی‌اعتباری آن داستان بلندی دارد. در کودکی پدرم کتابی داشت به نام ”راهنمای نجات از مرگ مصنوعی“ (نوشته مرحوم علی‌اکبر سقاباشی). این کتاب در کنار مفاتیح و یکی دو کتاب دعای دیگر، جزو کتاب‌های بالینی او به شمار می‌رفت و همواره به آن‌ استناد می‌کرد. مضمون کلی این کتاب کمابیش آن بود که کل پزشکی مدرن و تغذیه امروزین خطا است و بیماری‌ها را می‌توان با دوغ و گل سرخ و چیزهایی از این دست درمان کرد. لذا از همان موقع گوشم از این سخنان پر بود و آرام آرام آموختم به این ادعاها توجه نکنم. اما وقتی که به شکل علنی و فراگیر از طب اسلامی سخن گفته می‌شود و آن را بدیل طب مدرن یا تنها گزینه درست قلمداد می‌کنند بد نیست کمی درنگ کنیم و ببینیم واقعاً آنچه طب اسلامی نامیده می‌شود بنیادش چیست.

بخشی از این طب همان طبایع یا مزاج‌های چهارگانه است که طبق آن افراد به صفراوی، بلغمی، سوداوی و دموی‌مزاج تقسیم می‌شوند. فارغ از اعتبار این تقسیم‌بندی و مزاج‌شناسی، مسأله آن است که کل این تقسیم‌بندی از یونان باستان، یعنی غرب آن روز، آمده است. و کسانی که مقصودشان از ”طب اسلامی“ طبی است که مستقیماً برآمده از تعالیم اسلامی باشد، نمی‌توانند به آن استناد کنند و آن را بنیاد کار خود قرار دهند. از قضا بخش گسترده‌ای از طب سنتی ما و تقسیم غذا به گرم و سرد بر همین مزاج‌شناسی یونانی استوار است.

اما مهم‌ترین بخش این طب اسلامی، احادیثی است که به پیامبر و ائمه (ع) نسبت داده می‌شود و گاه در کتاب‌هایی مانند ”طب‌الرضا“ و ”طب‌الائمه“ منتشر می‌‌شود. درباره اعتبار این احادیث کافی است به سخن شیخ صدوق (درگذشته 381 ق.) توجه کنیم. وی بیش از هزار سال قبل در مقام تبیین، معرفی و دفاع از آموزه‌های اصلی شیعی کتاب ”اعتقادات“ را نوشت، که مدافع نوعی تشیع راست‌کیش بود. در این کتاب بابی را به احادیث طبی اختصاص می‌دهد و با اختصار و صراحت تکلیف مخاطب را با آنها روشن می‌کند و تقریباً کنارشان می‌گذارد. در اینجا ترجمه عین سخنان او آورده می‌شود تا تکلیف‌مان با مدعیان طب اسلامی روشن شود:

”اعتقاد ما در باب احادیث واردشده در طب آن است که آنها وجوهی دارند. برخی مناسب هوای مکه و مدینه صادر شده است و جایز نیست در جاهای دیگر به کاربرده شود؛ برخی را عالم [امام] متناسب با شناختی که از طبعِ پرسشگر داشت بیان کرد و نباید از آن تجاوز شود، زیرا وی به طبعِ پرسشگر آشناتر از خودش بود.

برخی را نیز مخالفان، برای زشت کردن چهره مذهب نزد مردم تدلیس کرده و در کتاب‌ها گنجانده‌اند، در برخی اخبار نیز توهم و سهو از سوی ناقل رخ داده است، و در برخی احادیث قسمت‌هایی حفظ و بخشی فراموش شده است. “ (کتاب الاعتقادات، شیخ صدوق، ابوجعفر محمد بن علی بن الحسین بن‌بابویه قمی، تحقیق موسسه الامام الهادی، 1389ش.، ص 371)

سپس برخی احادیث را که مضمون مقبولی دارد، مانند آنکه امام علی (ع) فرمود عسل درمان هر بیماری است، قید می‌زند و می‌گوید مقصود هر بیماری برآمده از سردی است. (همان) یعنی با تفسیری بر اساس مزاج‌های یونانی این حدیث را تفسیر می‌کند.

سید کاظم طباطبایی، رییس پژوهشگاه ‌دارالحدیث، در مقام گزارش آخرین بررسی‌های انجام‌شده در عرصه سندشناسی احادیث طبی نتیجه می‌گیرد که تنها 5 درصد آنها اعتبار دارد و این احادیث هم درباره فواید میوه‌ها و خوردنی‌ها است، نه ناظر به درمان. (سایت صدای پزشکان، 1396/6/2)

یازده قرن قبل عالمی شیعی و مقبول جامعه علمی تکلیف تقریبا همه احادیث طبی را روشن می‌کند. حال نمی‌دانم بعد از یک هزاره در این آشفته‌‌بازار چگونه برخی چنین آشکارا به ریش خلق‌الله می‌خندند و به نام دین این سخنان را ترویج می‌کنند.» (روزنامه اعتماد، شماره 4277: صفحه آخر، به نقل از کانال سید حسن اسلامی اردکانی)

 

یادداشت‌ها:

ـ اسلامی اردکانی، سید حسن. (1397). پدیده طب اسلامی! تهران: روزنامه اعتماد (شماره 4277؛ صفحه آخر).

ـ یادداشت‌های مرتبط:

”من مخالف طب اسلامی هستم!“

دین متکفل سلامت جسمی نیست!

واجبات خدا و واجبات مردم!

رضا بابایی می‌نویسد:

«یکی از اعضای دفتر استفتائات یکی از مراجع تقلید نجف نیز در خاطراتش می‌نویسد: ایشان در جلسه‌ای به شوخی فرمودند: ما دو گونه واجب داریم: نخست، آنچه خدا واجب کرده است؛ و دوم، آنچه مردم واجب می‌دانند. اگر با واجبات خدا مخالفت کنید، چون خدا مهربان است، به بخشایش او امیدوار باشید. اما اگر با واجبات مردم ]مخالفت[ کنید، از همه چیز ساقط می‌شوید و هیچ امیدی نداشته باشید که آنها شما را ببخشند، چون مردم بیشتر از خدا در دین خدا تعصب دارند!» (بابایی، 1397: 299 ــ 300)

«انگیزه‌های اهل علم برای مخالفت با آنچه مردم واجب می‌دانند، اما در واقع واجب نیست، هر روز کمتر می‌شود؛ گاهی نیز با توجیه و استدلال به کمک مردم می‌آیند و افزوده‌ها را بنیان مرصوص می‌کنند. پس از چندی، دیگر رسماً جزء واجبات اصلی و حتی مقدم بر واجبات خدا می‌شود. قرآن کریم می‌گوید: ”ای اهل کتاب، در دین‌تان غلو نکنید.“ ]نساء: 171[ اما جامعهٔ دینی ما در غلو و افراط با یکدیگر مسابقه گذاشته‌اند و هرکس به واجبات و محرمات بیشتری اعتقاد داشته باشد و هر افراطی را تفریط بداند و تا می‌تواند بر شدت و غلظت دین بیفزاید در نظر ما مسلمان‌تر است؛ اما مجتهدی که به واجبات منصوص و استوار بسنده کند و در غیر آن، پایبند عقل و عرف و معرفت‌های آزموده باشد متهم به بی‌دینی یا بددینی یا بی‌سوادی می‌شود. در نظر مردم، عالمی که سخت‌گیرتر است و در شک میان حلال و حرام، جانب حرام را می‌گیرد و کمتر به اباحه فتوا می‌دهد عالم‌تر و خداترس‌تر و برای تقلید شایسته‌تر است؛ چنانکه خوارج این گونه بودند. از امام ششم نقل می‌کنند که ”خوارج جاهلانه بر خود سخت گرفتند و ندانستند که دین خدا فراخ‌تر از فهم آنان است.“ ]اصول کافی، ج 2، ص 298[ قرآن نیز خطاب به پیامبر می‌گوید: چرا بر خود حرام می‌کنی آنچه را که خدا برای تو حلال کرده است؟ ]تحریم: 1[» (همان: 300 ــ 301)

 

یادداشت‌ها:

ـ بابایی، رضا. (1397). دیانت و عقلانیت: جستارهایی در قلمرو دین‌پژوهی و آسیب‌شناسی دینی. اصفهان: نشر آرما.

ـ یادداشت‌ مرتبط:

ویژگی‌های دینداری عامیانه!

برساخته مردم!

شهید مطهری می‌نویسد:

«یک چیزهایی هم هست که بعد مردم آمده‌اند و برای علما ساخته‌اند؛ مثل استخاره کردن، که در اصلِ استخاره کردنش یک عده حرف دارند تا چه رسد به اینکه حتماً استخاره را علما باید بکنند، و این چه مصیبت هست: آدم در خانه نشسته است و مشغول مطالعه یا نوشتن است؛ تلفن زنگ می‌زند که آقا خواهش می‌کنم یک استخاره بفرمایید. ]...[ اینها دیگر چیزهایی است که خود ما مردم درآورده‌ایم. البته من خودم استخاره می‌کنم و مخالف با آن نیستم، ولی بهتر این است که هرکسی خودش استخاره کند. حتی بعضی می‌گویند استخارهٔ کسی برای کس دیگر درست نیست و هرکس خودش باید استخاره کند، نه اینکه علما یکی از وظایف‌شان استخاره کردن است. ما این را باید بدانیم که به هر حال اینها به اسلام مربوط نیست.» (مطهری، 1380: 96)

 

یادداشت‌ها:

ـ مطهری، مرتضی. (1380). خاتمیت. چاپ چهاردهم. تهران: انتشارات صدرا.

ـ یادداشت‌های مرتبط:

واجبات خدا و واجبات مردم؟

استخاره به دل و استخاره به قرآن؟

پیامبر (ص) چگونه استخاره می‌کرد؟

دنیا مزرعه آخرت است!

شهید مطهری می‌نویسد:

«اعمالی که ما در جهان انجام می‌دهیم، از نیک و از بد، هر یک بذری است که در مزرعه این جهان می‌افشانیم. پیغمبر اکرم فرمود: ”دنیا مزرعه آخرت است“؛ هر کسی آنْ دروَد عاقبت کار که کشت. هیچ عملی در این جهان گم نمی‌شود و از بین نمی‌رود؛ نه تنها گم نمی‌شود و از بین نمی‌رود، بلکه آن عمل در زمین روح خود ما و در زمین اجتماع ما و بلأخره در زمین مساعد جهان، که محفوف به هزارها عوامل است، فرومی‌رود و پس از مدتی می‌دمد و خود را بروز می‌دهد. ]...[» (مطهری، 1385: 55)

«در قرآن کریم، در موردی که گروهی از مسلمانان با گروهی از یهودیان مجادله می‌کردند و هر دسته می‌گفتند خداوندْ ما را به گناه‌مان نمی‌گیرد، در این مورد آیه قرآن نازل شد که خلاصه‌اش این است: زهی تصور باطل، زهی خیال محال؛ فرمود: نه آن طور است که که عده‌ای از شما مسلمانان کوتاه‌فکر و ناآشنا به حقایق اسلامی پنداشته‌اید و نه آن طوری است که آن دسته دیگر پنداشته‌اند؛ هر کسی تخم بد بکارد و بذر بد بیفشاند به سزای عمل خودش، یعنی به ثمره تخمی که کاشته ]است[، لامحاله خواهد رسید؛ قانون الهی تغییرپذیر نیست.» (همان: 56)

«رسول اکرم به یگانه دختر عزیزش صدیقه کبری (سلام‌الله علیها)، که فوق‌العاده او را دوست می‌داشت و او را پارهٔ جگر خود می‌نامید، فرمود: دختر عزیزم! خودت برای خودت عمل کن، خودت در بوستان زندگی و سعادت خود بذرهای نیک بیفشان، که من نمی‌توانم تو را بی‌نیاز کنم و تو نمی‌توانی ثمره عمل مرا بچینی. ]...[» (همان: 57)

«رسول اکرم بعد از بعثت مجلسی از بستگان نزدیک خود فراهم آورد به امر خدا که آنها را از عواقب اعمال‌شان بترساند و نسبت به آنها اعلام خطر کند؛ فرمود: فرزندان عبدالمطلب! گمان مبرید و نگویید که محمد از ماست، ما هر چه که بخواهیم بکنیم می‌کنیم و به محمد به حکم آنکه پیغمبر است و فرستادهٔ خداست پشت‌گرمی داریم. در دستگاه عدالت الهی، که به وزن ذره‌ای نیک و بد گم نمی‌شود، کسی نمی‌تواند به پشت‌گرمی کس دیگر مغرور شود و او را دستاویز اعمال ناشایست خود قرار دهد.» (همان.)

 

یادداشت‌ها:

ـ مطهری، مرتضی. (1385). حکمت‌ها و اندرزها. جلد 1. چاپ بیستم. تهران: انتشارات صدرا.

ـ یادداشت‌های مرتبط:

دوست و دشمن پیامبر (ص) کیست؟

آیا شفاعت یک نوع پارتی‌بازی است؟

خوارج و اخباریگری!

رضا بابایی می‌نویسد:

«خوارج پدرانِ معنویِ اخباریگری و تحجر و سخت‌کیشی در جهان اسلام‌اند. آنان ریشه اجتهاد را در جهان اسلام نحیف و لاغر کردند، عقل را به حاشیه‌های دور راندند، خردمندان را خوار و شمشیر را عمود خیمه دین و ظاهرپرستی را جانشین خداپرستی کردند. در فهم دین، هیچ سهمی به عقل و دانش ندادند و متن‌پرستی را عین خداپرستی دانستند. خاستگاه خوارج اندیشه‌ای است که به زمان و مکان و عقل و تجربه و اجتهاد هیچ وقعی نمی‌نهد و دین را جامد می‌پندارد. به گمان ایشان، دینداری یعنی تکرار بی‌کم‌وکاستِ قطعه‌ای از تاریخ دین در همه دوران‌ها و همه مکان‌ها. این گمان باطل و ویرانگر اندک اندک راه خود را گشود و در قرن‌های پسین در اردوگاه پیروان علی نیز رخنه کرد.» (بابایی، 1397: 326)

 

یادداشت‌ها:

ـ بابایی، رضا. (1397). دیانت و عقلانیت: جستارهایی در قلمرو دین‌پژوهی و آسیب‌شناسی دینی. اصفهان: نشر آرما.

ـ یادداشت‌های مرتبط:

ویکی‌فقه: اخباریگری!

تفاوت اصولی‌ها و اخباری‌ها!

دربارهٔ اخباریگری و پیشینهٔ آن!

درباره اخباریگری و پیشینهٔ آن!

شهید مطهری می‌نویسد:

«در میان ما شیعیان در حدود چهار قرن پیش جریانی به وجود آمد به نام اخباریگری. امروز اخباریگری خیلی کم وجود دارد. افرادی که اکنون اخباری‌مسلک هستند خیلی کم‌اند. ولی این جریان تقریباً دو سه قرن بر افکار مردم حکومت کرد و چه جنگ‌هایی، آدم‌کُشی‌هایی ایجاد نکرد! نقطهٔ مقابل اخباریگری اجتهاد است. ما و شما اجتهاد و تقلید را قبول داریم و عقیده داریم که انسان یا باید مجتهد باشد یا عمل به احتیاط بکند و یا تقلید کند، و می‌گوییم قطعاً تقلید کار درستی است. اخباریگری نقطه‌ای را که بمباردمان می‌کرد اجتهاد و تقلید بود. می‌گفتند اجتهاد و تقلید بدعت است. می‌گفتیم پس مردم چه باید بکنند؟ می‌گفتند باید مستقیماً به اخباری که داریم مراجعه کرد و دستور دین را از آنها گرفت. مجتهدین نقطه مقابل اخباریین بودند و حرف منطقی داشتند؛ می‌گفتند اظهارنظر کردن در مسائل دینی تخصص می‌‌خواهد. انسان باید درس‌خوانده باشد تا بتواند در مسائل دینی نظر بدهد. همان‌طوری که طبابت علم می‌خواهد، فتوا دادن هم علم می‌خواهد. اخباری‌ها می‌گفتند نه، هیج درس خواندن نمی‌خواهد و اجتهاد از اهل تسنن پیدا شده است.» (مطهری، 1381: 88)

«اخباریگری از کجا و چه زمانی پیدا شد؟ اخباریگری سه چهار قرن بیشتر از عمرش نمی‌گذرد. این نغمه را اولین بار مردی به نام ملا امین استرآبادی ــ که سال‌ها در مکه و مدینه مجاور بود ــ بلند کرد و با وجودی که خودش شیعه بود، به علمای بزرگ شیعه مانند شیخ طوسی و علامه حلْی و محقق حلْی و مخصوصاً به علامه حلی شدیداً حمله کرد. چون علامه می‌گفت اخباری که ما الآن داریم همه معتبر نیست و اخبار را از نظر سند تقسیم کرد به اخبار صحیح، اخبار موثق، اخبار حسن و اخبار ضعیف. اخبار صحیح اخباری است که تمام رُواتش مردمان موثق و هم شیعه بوده‌اند. ]اخبارِ موثق اخباری است که رواتش افراد موثقی بوده‌اند، ولی شیعه نبوده‌اند.[ اخبارِ حسن اخباری است که کسانی که آنها را نقل کرده‌اند اشخاصی راستگو بوده‌اند، ولی ثابت نشده است که رُوات‌شان افراد خوب و راستگو باشند. روایات ضعیف یعنی روایاتی که افرادی که آنها را روایت کرده‌اند یا لااقل یک نفر از آنها معلوم است که آدم درستی نیست. تاریخ، احوال روات را کم و بیش نشان داده است. (البته افرادی هم هستند که مجهول‌اند). نتیجه این می‌شود که اخباری که ما در دست داریم همه قابل اعتماد نیست. ما باید ببینیم چه کسانی نقل کرده‌اند.

ملا امین گفت علامه با این کار، روایات ما را دسته دسته کرد و عده‌ای از روایات ما را انداخته. هرچه روایت داریم، همه یکجا درست است. اگر بگوییم روایتی ضعیف است، این توهینی است به امام صادق. مگر می‌شود روایتی از امام صادق باشد و ضعیف باشد خصوصاً روایات کتب اربعه، یعنی روایاتی که در کافی شیخ کلینی و یا تهذیب شیخ طوسی و استبصار شیخ طوسی و من لا یحضره الفقیه شیخ صدوق آمده است؟! اگر روایتی در این چهار کتاب باشد، دیگر جای گفت‌وگو نیست.» (همان: 89)

«]اخباریان[ قرآن را که نمی‌توانستند بگویند کتاب خدا نیست. گفتند قرآن مقامش بالاتر از این است که افراد عادی بشر آن را بفهمند. قرآن را فقط ائمه حق دارند بفهمند و بس. قرآن نازل شده است برای آنکه آنها بفهمند. ما باید ببینیم در اخبار ائمه چه آمده. به اصطلاح مجتهدین، گفتند ظواهر قرآن حجت نیست. مثلاً اگر قرآن می‌گوید: ”یا أَیهَا الَّذِینَ آمَنُوا إِنَّمَا الْخَمْرُ وَ الْمَیسِرُ وَ الْأَنْصَابُ وَ الْأَزْلَامُ رِجْسٌ مِنْ عَمَلِ الشَّیطَانِ فَاجْتَنِبُوهُ“ ]مائده: 90[ و ما معنی آن را این می‌دانیم که شراب و قمار حرام است، می‌گویند نه، تو باید به اخبار مراجعه کنی ببینی که آیا در اخبار آمده است که شراب و قمار حرام است یا نه؟ می‌گویند اساساً مخاطبِ قرآن ما نیستیم.» (همان: 92)

«این جور ضربه‌ها اینها به پیکر دین زدند. گفتند قرآن اعتبار ندارد. البته نگفتند قرآن را نخوانید؛ گفتند قرآن را بخوانید، قرآن را ببوسید، اما قرآن را نفهمید. این یک ضربهٔ بزرگی به عالم اسلام بالأخص به عالم تشیع زد، به طوری که بعدها اساساً مفسرین شیعه رعب‌شان برداشت که قرآن را تفسیر کنند، از تفسیر کردن ترسیدند. جریان اخباریگری، این تعصب افراطی احمقانه‌ای که راجع به اخبار پیدا کردند که صحیح و ضعیف را با هم یکی دانستند، یکی از آن جریان‌های فکری خطرناکی است که در دنیای اسلام پیدا شد و اثرش هم جمود فکری است، همان چیزی که الآن ما به آن مبتلا هستیم. اینها به عالم تشیع سرایت می‌کند.» (همان: 93)

 

یادداشت‌ها:

ـ مطهری، مرتضی. (1381). اسلام و نیازهای زمان. جلد 1. چاپ نوزدهم. تهران: انتشارات صدرا.

ـ یادداشت‌های مرتبط:

خوارج و اخباریگری!

ویکی‌فقه: اخباریگری

تفاوت اصولی‌ها و اخباری‌ها

بهشت برای تمامی نیکان و پاکان و مؤمنان است!

نعمت‌الله صالحی نجف‌آبادی می‌نویسد:

«الان اگر به سُنّی بگوییم جای شیعه در کجاست؟ می‌گوید: در قعر جهنم است. و اگر به شیعه بگویی جای سُنّی کجاست؟ می‌گوید: در قعر جهنم. این اشتباه است. یعنی اندیشه‌‌ای که به دین نسبت داده‌اند. به این‌ها تلقین شده و صحیح هم نیست. مبنا هم ندارد.

بهشت برای تمامی نیکان و پاکان و مومنان است و سه شرط دارد: 1. ایمان به خدا، 2. ایمان به قیامت و 3. کردار شایسته. حال می‌خواهد مسلمان باشد، مسلمان شیعه باشد یا سنّی باشد. شیعه‌ها 12 فرقه‌اند که یکی از آنها دوازده‌امامی است، که ما هستیم. همهٔ اینها اگر این سه شرط را داشته باشند به بهشت می‌روند. آیه‌اش این است: ”إِنَّ الَّذِینَ آمَنُوا وَ الَّذِینَ هَادُوا وَ النَّصَارَى وَ الصَّابِئِینَ مَنْ آمَنَ بِاللَّهِ وَ الْیوْمِ الْآخِرِ وَ عَمِلَ صَالِحًا فَلَهُمْ أَجْرُهُمْ عِنْدَ رَبِّهِمْ وَ لَا خَوْفٌ عَلَیهِمْ وَ لَا هُمْ یحْزَنُونَ“ ]بقره: 62[ (این آیه در دو جای قرآن تکرار شده ]بقره: 62؛ مائده: 69[) یعنی آنهایی که مسلمان‌اند، یهودی‌اند (نه صهیونیست، صهیونیست و یهود را نباید یکی کرد) و نصرانی‌اند و آنهایی که صابِئِین‌اند، که فرقه‌ای خداپرست‌اند، اگر این سه شرط را داشته باشند، اهل بهشت‌اند.

خوب ما مقابل این آیه قرآن چه حرفی داریم؟ بگوییم  مگر می‌شود به بهشت سُنّی بیاید، یهودی بیاید، یا نصرانی بیاید؟ خیر، بهشت مال توست یا مال خدا؟ اگر خدا خواست آنها را به بهشت ببرد تو چرا معترض‌ای؟ می‌دانید چرا ما در قلب‌مان نمی‌توانیم این را باور کنیم؟ حالا شاید برای مستمعین من خیلی سخت باشد. برای اینکه در اندیشه دینی ما خلل هست، نقصان هست، اشتباه هست. آموزش‌های عوضی ما را به اینجا رساند[ه است].» (صالحی نجف‌آبادی، 1383: 61 ــ 62)

 

یادداشت‌ها:

ـ صالحی نجف‌آبادی، نعمت‌الله. (1383). قضاوت زن در فقه اسلامی. تهران: امید فردا.

ـ یادداشت‌های مرتبط:

وحدتِ ظاهری کافی نیست!

همگی به رشته الهی درآویزید!

نه بیمی بر آنهاست و نه اندوهی!

وحدت: تاکتیک سیاسی یا هدف غایی؟

وحدتِ ظاهری کافی نیست!

نعمت‌الله صالحی نجف‌آبادی می‌نویسد:

«باید دانست که اگر وحدت فقط یک شعار موقّت باشد و دو فرقهٔ سُنّی و شیعه فقط در ظاهر و شعار یکدیگر را برادر بخوانند و در عمق دل و سرّ ضمیرِ خود با هم بیگانه و دشمن باشند، این وحدتِ شعاری و ظاهری نمی‌تواند دوام یابد و کارساز باشد. بنابراین، باید جامعه اسلامی در راه وحدت واقعی که دل‌ها را به هم پیوند دهد بکوشند و اخوّت حقیقی اسلامی را بین سُنّی و شیعه به وجود آورند، به طوری که هریک از دو فرقه در اعماقِ قلب و روح خود فرقهٔ دیگر را برادر دینی و معنوی خود بداند و ایجاد این وحدت واقعی و قلبی امکان‌پذیر است و برای رسیدن به این هدف باید قبلاً این فکر که هر یک از سُنّی و شیعه دیگری را گمراه و اهل جهنم بداند از بین برود و باید بین مسلمانان حالتی به وجود آید که وقتی در مسجدالحرام، سُنّیِ مراکشی با شیعهٔ ایرانی یا شیعهٔ افغانی با سُنّیِ سودانی در کنار هم در صف جماعت یا جمعه می‌ایستند در قلب خود احساس کنند دو برادری که ایمان خالص اسلامی روح و دل آن دو را به هم پیوند داده و هر دو در جذبهٔ ایمانی و اتّصال به خدا غرق شده‌اند در حال سیر و سلوک هستند و با هم به سوی سعادت ابدی حرکت می‌کنند.

ولی اگر برادریِ اسلامی فقط یک شعار ظاهری باشد و سُنّی در دل خود شیعه را گمراه و مطرود بداند و شیعه در دل خود سُنّی را منحرف از اسلام و دور از رحمت خدا بداند، و اگر هر یک از سُنّی و شیعه پیش خود تصور کنند که فعلاً به حکم اضطرار شعار وحدت را زمزمه می‌کنیم و با کسانی که آنان را اهل جهنم می‌دانیم در کنار هم می‌ایستیم تا طعمهٔ دشمن مشترک نشویم و فردای قیامت ما به بهشت می‌رویم و آنان که برادرشان می‌خواندیم به جهنم می‌روند، چنین وحدتِ توخالی و ظاهری نمی‌تواند یک میلیارد جمعیت مسلمان را به عنوان یک نیروی هم‌آهنگ و متمرکز در صحنه قدرت جهانی جلوه‌گر سازد و نمی‌تواند اسلام را به طور شایسته‌ای در جهان گسترش دهد. ولی اگر علمای اسلام بتوانند با ادلهٔ اجتهادی ثابت کنند که هریک از دو گروه سُنّی و شیعه در صورتی که به فقه خود عمل کنند نزد خدا مأجور و اهل بهشت خواهند بود و این مطلب در سراسر جهان اسلام به طور گسترده‌ای آموزش داده شود، به طوری که همه مسلمانان از عالم و عامی آن را بفهمند و بپذیرند در این صورت است که وحدت واقعی بین دو فرقهٔ سُنّی و شیعه به وجود می‌آید و در پرتو آن، قدرت یکپارچهٔ امتِ بزرگ اسلام در صحنهٔ جهانی جلوه‌گر می‌شود.» (صالحی نجف‌آبادی، 1393: 166 ــ 168)

 

یادداشت‌ها:

ـ صالحی نجف‌آبادی، نعمت‌الله. (1363). وحدت اسلامی. در: مجموعه مقالات: سیاسی، تاریخی، اجتماعی (1393: 161 ــ 185). چاپ سوم. تهران: امید فردا.

ـ یادداشت‌های مرتبط:

همگی به رشته الهی درآویزید!

وحدت: تاکتیک سیاسی یا هدف غایی؟

بهشت برای تمامی نیکان و پاکان و مؤمنان است!

همگی به رشته الهی درآویزید و پراکنده نشوید!

 

«و همگی به رشته الهی درآویزید و پراکنده نشوید؛ و نعمت خداوند را بر خود یاد کنید آنگاه که دشمنان همدیگر بودید سپس ]او[ میان دل‌های شما الفت داد و به نعمت او با هم دوست شُدید، و بر لبه پرتگاهی از آتش بودید و او از آن بازتان رهاند؛ خداوند بدین‌سان آیات خویش را برای شما روشن می‌سازد تا هدایت یابید.» (آل‌عمران: 103)

 

یادداشت‌ها:‌

ـ قرآن. ترجمه بهاء‌الدین خرمشاهی (1386). تهران: انتشارات دوستان.